In het kader van de kerntakendiscussie heeft het college een pakket aan maatregelen voorgesteld die voor 15 miljoen euro aan zoekrichtingen voor bezuinigingen voorstellen. Van dit bedrag is € 4,5 miljoen aan bezuinigen bedoeld voor herinvestering. Ondertussen maakt de begrotingsscan duidelijk dat in meerjarenperspectief in totaal structureel zeker € 14,4 miljoen aan bezuinigingen nodig is om zwarte cijfers te schrijven. Dit staat nog los van de jaarlijkse rentebijschrijving van € 5,3 miljoen op de boekwaarde van grondcomplexen die bijna alle verlieslatend zijn. En dan is er nog de schuldpositie van Almelo, die erg is opgelopen als gevolg van investeringen in grondexploitatie (eind 2013: netto schuld van € 4.042 per inwoner). Onderstaand volgen onze suggesties rond de zoekrichtingen.

De ChristenUnie is van mening dat de begroting in evenwicht moet worden gebracht en er geen nieuwe schulden moeten worden gemaakt (zwarte nul). De ChristenUnie is ook van mening dat bezuinigen alleen niet voldoende is, investeringen zijn ook nodig, alleen al om de steun van de bevolking te houden. De ChristenUnie is ook van mening dat Almelo moet zien te voorkomen om Artikel 12 gemeente te worden, zowel vanuit moreel perspectief (we zullen het zelf moeten oplossen) als vanuit imago perspectief (wie wil zich vestigen in een Artikel 12 gemeente?).

De financiële situatie vraagt van gemeenteraad en college om durf, visie en daadkracht. Durf betekent dat we (pijnlijke) keuzes durven maken, in plaats van pappen en nathouden met allerlei compromissen. Visie betekent dat we handelen vanuit het besef van welke stad we willen zijn, en welke (regie)rol de overheid daarin op zich neemt. Daadkracht betekent dat we ook doorpakken op onze keuzes, in plaats van halfslachtig te werk te gaan.

De ChristenUnie steunt de kaders van de zoekrichtingen waarin de gemeente een stapje terugdoet richting kerntaken zoals veiligheid en vergunningverlening, en er meer verantwoordelijkheid en keuzevrijheid bij de burger wordt neergelegd. Minder overheid (niet alles zelf doen), minder markt (niet alles kopen en/of uitbesteden), meer samenleving (de burger/maatschappij faciliteren het zelf, beter en anders te doen).

Almelo kent een aantal initiatieven van ‘onderaf’ die al doen wat we gemeente wil. We denken dan aan initiatieven als SchuldHulpMaatje, Life Center, EZRA Foundation of Boodschappenmand. Stuk voor stuk particuliere, niet gesubsidieerde initiatieven die de gemeente tonnen aan kosten besparen door bijvoorbeeld te voorkomen dat burgers in een schuldsaneringstraject terecht komen of hierin terugvallen. Ook Humanitas Twente heeft erop gewezen dat door het inzetten van goed getrainde vrijwilligers zwaardere vormen van hulp vaak kunnen worden voorkomen of verkort. Deze richting moeten we op. Dat vraag zoals voorgesteld een herwaardering van subsidies, waarbij doelgerichtheid en maatschappelijke waarde vooropstaan, historische automatismen vervallen en nieuwe initiatieven een kans krijgen.

Als het om meer samenleving gaat zijn verbanden zoals scholen, sportverenigingen en kerken zijn ontzettend belangrijk omdat het broedplaatsen zijn waar dergelijke initiatieven ontstaan. Waarderingssubsidies moeten daarom worden ontzien bij bezuinigingen. De ChristenUnie zal het initiatief nemen een avond te organiseren voor kerken rond de WMO, en wat zij hier wel of niet mee kunnen. We roepen andere politieke partijen op hierbij aan te sluiten en/of soortgelijke initiatieven op te pakken.

Bij de zoekrichtingen staan soms voorstellen van minder dan een promille van de doelstelling. Op dit detailniveau kom je er niet uit. Grote klappen in de richting ‘meer samenleving’ kunnen worden gemaakt rond Soweco, Sportbedrijf en Bibliotheek. We gaan hier in afzonderlijke paragrafen op in.

Soweco kent op dit moment een verlies van circa € 3,5 miljoen per jaar (namelijk het verschil tussen de lasten SW'ers minus de subsidie die gemeenten hiervoor ontvangen van € 5,7 miljoen negatief gecompenseerd met een winst van € 2,2 miljoen van het operationeel bedrijf). Zonder gewijzigd beleid zal het verlies van Soweco binnen enkele jaren richting € 6 miljoen per jaar gaan. Almelo neemt hiervan 45% voor zijn rekening. Grote klappen zijn snel gemaakt als je dit kunt ombuigen!

Ten eerste gaat het dan om de uitvoering van het re-integratiebeleid. De fractie van de ChristenUnie heeft zich eerder “beklaagd” dat via re-integratiebedrijven een hele infrastructuur opnieuw wordt opgebouwd die feitelijk bij Soweco al aanwezig is, hiervoor niet gebruikt wordt of zelfs wordt afgebouwd. Dit leidt tot verliezen die echt voorkomen hadden kunnen worden. Ook rond het in deze context benaderen van werkgevers is winst te behalen. We zien we dat Gemeente Almelo en Soweco hier soortgelijke taken uitvoeren. Dit kan efficiënter (c.q. goedkoper) door het gezamenlijk te doen. Zie de aanpak van Deventer (http://www.werkenmettalenten.nl/) die zijn vruchten afwerpt.

Ten tweede kan Soweco in de uitvoering van werk meer activiteiten voor de gemeente oppakken, zoals catering, postbezorging, schoonmaak of groenonderhoud. Een van de zoekrichtingen van het college is “Mensen die voor onderhoud van de openbare ruimte nu worden ingehuurd bij Soweco zelf in dienst nemen of via detachering betalen (€ 50.000)”. Is groenonderhoud een dusdanige kerntaak dat alleen de Gemeente zelf die kan uitvoeren? Of speelt hier wellicht mee dat een ambtenaar minder snel het vice versa voor zal stellen? “Werken bij Soweco, stel je voor…” De eerste (efficiëntie) klap is te maken door het groenonderhoud onder te brengen bij één partij in plaats van velen. De tweede klap is te maken door dat te doen bij een organisatie die werkt met vrijwilligers of SW'ers, die het anders en beter kunnen doen. De derde klap is te maken door hiervoor Soweco te kiezen, gegeven de voordelen rond aanbestedingskosten en verrekening revenuen/verliezen. 

Ten derde kan Soweco worden ingeschakeld rond doelgroepen, denk dagbesteding in de zorg, mensen in de bijstand, of kinderen in het voortgezet speciaal onderwijs. Niet alleen kan zo aan doelgroepen een zinvol ritme worden gegeven, er gaat hier ook veel geld in om! De mogelijkheden moeten worden verkend.

Een soortgelijke redenering als rond Soweco kunnen we ook ophouden rond het Sportbedrijf en sportverenigingen. Ook hier liggen kansen rond het uitvoeren van werkzaamheden, zoals het beheer en onderhoud van accommodaties. Met vrijwilligers kan het goedkoper, en de sportverenigingen sparen hiermee weer kosten (huur) uit. 

Sluiting van het buitenbad is voor de ChristenUnie geen optie. Het zwembad is van iedereen. Hier is ook geen draagvlak voor. De bezuiniging (€ 250.000) kan worden weggestreept tegen de voorgestelde investering (€ 200.000). Het is verstandiger om extra te investeren in het zwembad in de richting van verduurzaming energiegebruik (besparen op stookkosten) en/of overkapping buitenbad (mogelijkheden voor commerciële exploitatie).

Rond cultuur willen we een ordening aanbrengen in drie onderdelen. Wat de ChristenUnie betreft is dit meteen een duidelijke ordening in prioriteit:

1. Basisinfrastructuur van voorzieningen die zich richten op alle burgers. Hieronder vallen de Bibliotheek en Kaliber. Ze zijn belangrijk voor o.a. de vorming van jongeren en de aanpak van laaggeletterdheid. Dergelijke investeringen betalen zich op de lange-termijn altijd uit (visie).
2. Podia als Theaterhotel en Hof88. Waardevolle infrastructuur voor het aantrekken en behouden van hoogopgeleiden. Hoewel in principe gericht op en betaalbaar voor “iedereen” maakt hier toch hoofdzakelijk een “selectief” publiek gebruik van.
3. Tijdelijke activiteiten zoals de musical “Van katoen en nu”. Hoe populair deze ook zijn, je bouwt er geen infrastructuur mee op.

Bij de bezuinigingen op cultuur (€ 500.000) kan deze prioritering worden aangehouden, mocht de cultuursector er zelf niet uitkomen. Bij de Bibliotheek speelt hier nog extra mee dat het voorkomen van laaggeletterdheid de gemeente veel geld bespaart. De investeringsimpuls in cultuur (€ 300.000) richt zich vooral op activiteiten met de laagste prioriteit en kan daarom worden weggestreept (durf te kiezen).

Het college stelt voor: “Zoekrichtingen die in de begroting van 2015 zijn geformuleerd om het tekort op WMO en Jeugdzorg te dekken worden structureel in de begroting opgenomen (€ 1.447.000)”. Almelo heeft een tekort van € 3,5 miljoen in het sociale domein. We zijn “nadeelgemeente” in alle opzichten. Dat wil zeggen dat Almelo meer uitgeeft dan zij voor betreffende doelen krijgen uit het gemeentefonds. Dat kan twee dingen betekenen. Of de “objectieve” criteria van het gemeentefonds deugen niet. Of het beleid is de afgelopen jaren dusdanig (slecht) geweest dat we nu teveel uitgeven. Gaan we niet te makkelijk uit van het eerste: het ligt altijd aan een ander? Bij de behandeling van de begrotingsscan werd echter door de opstellers hiervan ondubbelzinnig aangegeven dat het probleem toch meestal echt bij de gemeente zelf ligt. We kunnen het probleem niet zonder meer verschuiven naar de objectieve modellen. Onderzoek is nodig, was het advies, om uit te zoeken waardoor de afwijking ten opzichte van het objectieve model wordt veroorzaakt. Zo staat de ChristenUnie er ook in. We mogen het tekort op WMO/Jeugdzorg niet oplossen over de rug van chronisch zieken en gehandicapten, zoals nu gebeurt door het geld dat Almelo ontvangt voor deze doelgroep (€ 1,4 miljoen in 2016) niet voor hen te gebruiken, maar voor het dichten van het gat in WMO/Jeugdzorg. Hier ligt een duidelijke opdracht aan het college om op andere wijze te zorgen dat / onderzoeken hoe Almelo binnen de normen van het Gemeentefonds kan blijven. De ChristenUnie heeft bijvoorbeeld gepleit voor hergebruik rollators, etc. Het investeringsvoorstel om € 750.000 te investeren voor kwetsbare groepen, om toch iets te doen voor chronisch zieken, bijvoorbeeld via een collectieve verzekering, daar kan de ChristenUnie achter staan. Deze investering moet echter niet incidenteel, maar structureel zijn! Als bovenstaand aangegeven wordt daarmee nog steeds een aanzienlijke bezuiniging bereikt (€ 650.000 !!) ten opzichte van de norm die hiervoor staat c.q. het geld dat Almelo hiervoor ontvangt!

Het college stelt voor “Meer schoon water naar het riool laten gaan en toe te staan dat er meer vervuild water in het oppervlaktewater komt (€ 46.200)”. Het is verbluffend te zien hoe het college van Almelo voor relatief gezien zo’n klein bedrag de kwaliteit van onze leefomgeving wil verkopen. Dat moet je niet willen. Naast duurzaamheid spelen hier ook factoren als veiligheid en gezondheid van mens en dier. Dit is het doorschuiven van problemen naar de toekomst en moet direct van tafel.

Het college stelt voor “Vastgoed dat in het bezit is van de gemeente verkopen (pm)”, “Leegstaande panden worden verkocht (€ 10.000)” en “Verkopen van panden die nu gebruikt worden door (culturele) verenigingen die gesticht zijn door diverse migranten (pm)”. Ja, panden moeten worden verkocht, maar wel marktconform. De ChristenUnie stelt voor om, zoals normaal is bij de verkoop van huizen en/of grond, de objecten te taxeren en een vraagprijs vast te stellen! Het kan immers niet zo zijn dat de koper de prijs bepaalt.

Het college stelt voor “Wijkcentra overdragen aan anderen of verkopen (€ 125.000)”. Wijkcentra hebben de functie om activiteiten ten behoeve van wijkbewoners en/of stad, zoals ontmoeting en recreatie, vorming en educatie en cultuur en creativiteit, te faciliteren. Er zijn drie wijkcentra die subsidie ontvangen, zes waarvan het beheer en de exploitatie is uitbesteed aan Accres, en twee wijkcentra die zonder directe subsidie opereren (Egbertus, Erve Noordik). Recent zijn door VVD en ChristenUnie schriftelijke vragen gesteld en beantwoord over de subsidiestromen rond wijkcentra. Naar de mening van de ChristenUnie kan overdracht of verkoop of privatisering van wijkcentra nooit een doel op zich zijn. Insteek van het accommodatiebeleid moet zijn dat er functionele accommodaties beschikbaar zijn tegen een laag tarief. De fractie van de ChristenUnie heeft in het verleden meermaals aangekaart dat het accommodatiebeleid van uniforme tarieven bij gymzalen, bijvoorbeeld, er toe heeft geleid dat dure accommodatie in stand worden gehouden en goedkope accommodaties worden gesloten. Dan ben je “dom” bezig. Of dat Erve Noordik een voorbeeld is van hoe het ook kan, met vrijwilligers. De vraag rond wijkcentra moet zijn hoe we het anders en beter kunnen doen. Waarom kunnen de genoemde wijkactiviteiten niet plaatsvinden in (kantines van) sportaccommodaties, Zwembad/Sportpark, in het nieuwe (of oude) stadhuis, om maar eens iets te noemen. Out of the box denken is het motto.

De ChristenUnie is van mening dat een besluit rond de bezuiniging van een vijfde wethouder niet hoeft worden uitgesteld tot na de verkiezingen. De vraag is hoeveel FTE wethouderscapaciteit nodig is om Almelo te besturen. Dit kunnen we vaststellen op 4,0 FTE. Hieraan kunnen partijen zich zo nodig in hun verkiezingsprogramma ook conformeren. Via parttime invulling kun je alsnog zoveel wethouders aanstellen als je maar wilt.

Tenslotte is de ChristenUnie van mening dat het parkeerbeleid hoe dan ook geld moet opleveren in plaats van kosten. Tarifering kan hier een rol spelen (marktconform, in de parkeergarage in ieder geval goedkoper dan op straat!), maar ook bijvoorbeeld het snijden in stadswachten, of welke creatieve oplossing dan ook.  

De zoekrichtingen van het college die we in dit schrijven verder niet noemen, kunnen we steunen. De ChristenUnie is van mening dat een huishouden dat er financieel zo zorgelijk voorstaat als Almelo momenteel, zich zal moeten beperken tot de meest noodzakelijke uitgaven. Dat betekent stoppen met alle “hobby's” die geld kosten. Toch is investeringsruimte nodig om draagvlak bij de bevolking te houden. Eerder hebben we aangegeven dat rond kwetsbare groepen en rond het zwembad (van iedereen) investeringen op zijn plaats zijn. Een miljoen structureel voor vernieuwing van de binnenstad? Alleen als het kan en dat lijkt niet het geval. Ook hier is de vraag of het anders en beter kan via particuliere initiatieven en/of subsidies uit Europa, Den Haag of Provincie.

Ook moeten we continu alert zijn op mogelijke besparingen. In plaats van bezuinigen op (ICT) personeel kan de gemeente ook inzetten op kostenreductie door meer gebruik te maken van open source software. Deze software is niet alleen gratis, het biedt ook kansen op het gebied van openheid, innovatie, samenwerking, veiligheid en kwaliteit. Mogelijk nadeel is de uitwisselbaarheid met gangbare, commerciële software. De meeste politieke partijen onderkennen de voordelen van open source software. Google maar eens op “open source” in combinatie met de naam van een politieke partij. Een verkenning naar de potentiële kostenreductie in Almelo (c.q. de samenwerkende regiogemeenten) is op zijn plaats.

Fractie ChristenUnie
Wouter Teeuw
Michiel van Heek