Binnen een jaar kan er veel veranderen. In november 2015 was de begrotingsbehandeling een slagveld. Het gevolg was het aftreden van twee wethouders. Het leidde er uiteindelijk toe dat de ChristenUnie werd gevraagd een wethouder te leveren. Inmiddels is het landschap volledig omgeslagen. Een begroting die realistisch en transparant wordt genoemd, een positieve in plaats van gespannen sfeer bij de vergadering, een unaniem aangenomen begroting en vel waardering richting de wethouder.

Onderstaand vindt u de bijdrage (algemene beschouwingen) van de ChristenUnie fractie, en als bijlage de presentatie die daarbij gehouden is. De fractie heeft via een motie ook voorgesteld om rond de omgevingswet ('transformaties in het fysieke domein') een positieve aanpak te hanteren op basis van vertrouwen in plaats van controledrang ('uitnodigingsplannologie'). De motie is mede met CDA en D66 ingediend en werd met ruime stemmen aangenomen (30-4).

Begrotingsbehandeling 2017: Algemene beschouwingen ChristenUnie

Almelo, 3 november 2016

Toen in januari van dit jaar de ChristenUnie toetrad tot de coalitie hebben we als fractie slechts één enkele eis gesteld: een minderheidscollege. Dat is wat Almelo nodig heeft om het regenteske verleden definitief van zich af te schudden en te komen tot een college dat een dienende houding aanneemt, open luisterend naar de raad en politieke rust brengende in de stad. Inmiddels is er, namens de raad, zelfs een partijonafhankelijke wethouden toegetreden. Wij kunnen niet anders concluderen dat deze ontwikkeling een zegen is voor de stad. Het is wat Almelo op dit moment nodig heeft.

Aan deze ontwikkeling zitten echter ook valkuilen. Waar steeds meer duidelijk wordt dat de raad het hoogste orgaan is, en het college ‘slechts’ uitvoert, moet ook de raad waken voor arrogantie. Voor ons als ChristenUnie was het een dieptepunt toen ons op 12 juli jl. het woord werd ontnomen bij de behandeling van het bestemmingplan van de Almelose Diyanet moskee. Omdat het Turkse ministerie van godsdienst de imam van deze moskee aanstelt en betaalt leek het ons bij uitstek de gelegenheid om te attenderen op de verslechterende positie van Christenen in Turkije. Handelend als notabelen werd ons er fijntjes op gewezen dat dit niet was zoals het ‘heurt’. Dit was, citaat, ‘niet het moment’. Toen ons raadslid Michiel van Heek het toch probeerde, ontnam de voorzitter hem het woord. Dat een voorzitter deze zware maatregel toepast is uitzonderlijk. Tot op de dag van vandaag krijgt de fractie hier vragen over. Wij vragen ons af of de raad wel beseft hoezeer dergelijk optreden het vertrouwen van de burger in de politiek –in Almelo toch al onder het landelijk gemiddelde- schaadt. Dat poets je ook niet even weg door op de ‘dag van de democratie’ met een bus door de wijk te toeren. Om het vertrouwen van de burger in de politiek te herstellen zal juist de raad, volgens goed Bijbels principe, een dienende in plaats van heersende houding moeten aannemen.

Een andere valkuil is dat een minderheidscollege te weinig daadkrachtig is. De begroting wekt ons inziens soms teveel het beeld dat ‘het afmaken waarmee we begonnen zijn’ enkel iets zou zijn als ‘op de winkel passen’. Het enkel afmaken waarmee we begonnen zijn (geen nieuwe dingen) is iets waar raad en college de komende jaren meer dan de handen aan vol zullen hebben. Denk alleen al aan de transformaties rond werk en zorg die, nu de transities zijn afgerond, de facto nog moeten beginnen! Of vraagstukken als het oude stadhuis! Het is goed ervoor te waken dat we inderdaad niet op de winkel passen, maar juist bij de taaie vraagstukken (denk bijvoorbeeld eens aan Soweco) ook durven doorpakken. We willen op dit punt onze waardering uitspreken voor wethouder Ten Seldam, die het soms zwaar te verduren heeft rond portefeuilles als wijkcentra, parkeren, oude stadhuis, mobiliteitsplan, etc., en daarbij ook op onze kritische houding kan rekenen. Maar er gebeurt tenminste wel wat, met het risico dat als je je nek uitsteekt, dat dan alles wat boven het maaiveld uitsteekt wordt afgemaaid. Maar aan het vooruitschuiven van problemen hebben we ook niets. Er is blijft behoefte aan lef, visie en daadkracht!

Ook voor de nieuwe opzet van de begroting willen we onze waardering uitspreken: duidelijk, overzichtelijk en zover we nu kunnen inschatten toekomst vast. In onze reactie zullen we de hoofdopgaven volgen, en van daaruit zo nodig verwijzen naar de basiselementen.

Fractie ChristenUnie
Wouter Teeuw, Michiel van Heek

Het versneld financieel herstel doet ons deugd. De ChristenUnie is en blijft van mening dat de begroting in evenwicht moet worden gebracht en er geen nieuwe schulden moeten worden gemaakt (zwarte nul). In de meerjarenbegroting (tabel p. 8) en het versneld financieel herstel (grafiek p. 14) zien we dit terug. We hebben eerder gewaarschuwd voor een ‘opschuivend sluitend meerjarenperspectief’. Hiermee bedoelen we dat de begroting op papier wel klopt, maar feitelijk zo krap is dat elke kleine een nieuwe bezuiniging zal vereisen om alles kloppend te maken. Een patroon waarmee dan elk jaar dezelfde boodschap krijgen dat het nu wel niet niet/net wel klopt, maar de volgende jaren beter sluitend is. Die gewoonte lijkt doorbroken en dat is een goede zaak. Er zijn nu meevallers van miljoenen die terugvloeien naar de algemene middelen en het weerstandsvermogen versterken (p. 60). Toch blijven er op dit punt aandachtspunten. We noemen er een paar:

• Bij de begroting van 2016 heeft de ChristenUnie een (verworpen) amendement ingediend om het risico rond Soweco (omvorming duurt langer dan gepland waardoor het tekort langer blijft bestaan) te verhogen van 60% naar 95% en het bedrag waar het risico op staat (min 0,0 M max 1,5M) ook te verhogen (naar min 1,5 M max 3,0 M). Insteek was: gaat het nu om een risico of om een te verwachten uitgave? Op een begroting moet je kunnen bouwen! Inmiddels (zie tabel p. 62) is het risico aangepast naar 90%. Dit roept nog meer de vraag op: gaan we dit verlies nu inboeken of gebeurt er nog iets?!
• Ook bij de bezuinigingen op de brandweer lijkt de wens vader van de gedachte te zijn. Elk jaar zien we hier dezelfde boodschap: er ligt een taakstelling (240k), maar het is nog niet gelukt deze te realiseren omdat er nog 13 andere gemeenten zijn die dit ook moeten willen. Een duidelijker voorbeeld van een jaarlijks opschuivend meerjarenperspectief kun je niet bedenken! College: neem je verlies en boek dit niet in als taakstelling, of doe er echt wat aan en boek het pas in als de bezuiniging concreet is.
• Op Stadstoezicht is 600k gekort maar de begroting straalt nog steeds uit dat dit tijdelijk is en op termijn Stadstoezicht weer reserves zou kunnen gaan aanvullen (p.91). We respecteren dat er voor een BV continuïteitreserves moeten zijn, maar als Almelo 100% aandeelhouder is komt de rekening bij verliezen uiteindelijk toch alhier. Wat ons betreft past het niet dat Stadstoezicht spreekt over ‘structurele winstgevendheid’ en moet de intern opgeschoonde ‘potjescultuur’ zich niet naar extern verplaatsen: alle winst naar de algemene middelen van de gemeente.
• Tenslotte doet het op zijn minst opmerkelijk aan dat waar het om weerstandvermogen en risicobeheersing gaat, de volgende twee risico’s bijna in één zin worden genoemd (p. 60 punten 2 en 3 uit tot 15 van risico’s): boventalligheid van personeel & onvoldoende ambtelijke capaciteit. Hoezo innoveren? De ChristenUnie fractie stelt voor om een beroep te doen op onze creativiteit. Het weerstandvermogen kun je sowieso verbeteren door veel meer in te zetten op het verkleinen van de risico’s. Wellicht is het een idee om op genoemde punten te investeren in omscholing?

De financiële kant rond Soweco is al eerder ter sprake gebracht, maar de echte zorg zit erin dat de veranderingen rond de participatie zo traag verlopen. Bij de begrotingsbehandeling een jaar geleden hebben de fractie van de ChristenUnie zijn verbazing uitgesproken dat er maar zo weinig extra inkomsten kunnen worden gerealiseerd voor Soweco. In het verleden is immers besloten dat alle activiteiten op het terrein van activering en bemiddeling naar werk voor alle deelnemende gemeenten bij Soweco zou worden ondergebracht. Daarbij zou Soweco zich omvormen tot een maatschappelijke onderneming en zo ook werk van buiten de gemeenten kan aantrekken. Er is meermaals in de raad is geopperd het groenbeheer bij Soweco onder te brengen in plaats van bij Twente Milieu. Dan wordt er beloofd dat Twente Milieu zeker Soweco zal betrekken, maar inmiddels lijkt dat al te zijn afgezwakt tot ‘maximaal het niveau van inzet dat Soweco nu ook al betrokken is’. Dat is dus precies wat we NIET willen. Bij de perspectief nota heeft de wethouder iedereen tevreden gesteld met de opmerking dat er per 1 september (!) een (inhoudelijk) plan zou liggen voor Soweco. Was dit een zoethoudertje of gebeurt er nog iets! De raad heeft niets ontvangen.

Idem dito zijn er veel onzekerheden rond de transformaties in de zorg. De transities zijn afgerond, nu komt het erop aan om het anders en beter te gaan doen! Als wij lezen in de begroting dat de gemeente de huidige praktijk van dagbesteding gaat afbouwen en gaat inzetten op bundeling van doelgroepen op minder locaties (p. 24) wordt de fractie van de ChristenUnie daar nog niet erg warm van. Was de doorgeschoten professionalisering en schaalvergroting in de zorg (en daarmee het onbetaalbaar worden) niet juist één van de hoofdredenen om te decentraliseren, dichter naar de mensen toe? De motivatie dat men af wil van doelgroepgerichte dagbesteding, als zijnde versnippering, en niet bijdragende aan het welbevinden van de betrokken inwoners kunnen wij niet volgen. Het doet ons meer denken aan de maakbaarheidsgedachte die –onder het argument van integratie van doelgroepen– heeft geleid tot het willen sluiten van doelgroep accommodaties ten gunste van de professionaliseerde wijkcentra beheerd door Accres. Kunnen we hier geen leerervaring uit trekken? Wij zijn, los van de kwaliteit van leven, er ook niet van overtuigd dat schaalvergroting in de dagopvang goedkoper wordt.

Belangrijk punt is de herverdeling van subsidie. Met ingang van 1 januari 2017 worden subsidies op nul gezet en opnieuw –met een taakstelling– toegekend op basis van bijdrage aan de geformuleerde maatschappelijke vraag (p. 19). De fractie van de ChristenUnie staat hier 100% achter en waardeert de inzet van het college op zit punt. In onze ogen kan dit alleen maar leiden tot minder grote subsidieverslinders (denk richting Scoop) en meer maatwerk met toegevoegde waarde. Wat we ons wel afvragen hoe het proces nu precies verloopt. De kaders zijn immers globaal. Een recent politiek beraad over dit onderwerp kende een hoog abstractieniveau (het ging over casussen en of ze wel/niet goed gingen, maar niet concreet werd welke casussen dit waren). Het eerste kwartaal van 2017 wordt de raad geïnformeerd over de uitkomsten (p. 6). Het is de vraag of je als college op een onderwerp dat zo dicht bij de burgers ligt de raad enkele wil informeren over het resultaat. Waarom de raad niet meenemen in het proces zelf?!

Wat we als ChristenUnie minder vinden is dat de taakstelling kinderopvang (258k) wordt afgewenteld op het leerlingenvervoer (p. 9). De consequenties van deze ene simpele zin zijn voor ons moeilijk te overzien. We gaan ervan uit dat de gemeente blijft voldoen aan zijn wettelijke verplichtingen rond leerlingenvervoer. We horen graag van het college wat dit verder voor consequenties heeft. Feit is dat het vaak gaat om kwetsbare kinderen, die niet zelfstandig kunnen reizen, geen begeleiding hebben, in pleeggezinnen zitten, of speciaal onderwijs genieten. Ook het bijzonder onderwijs, hetgeen wij als groot goed ervaren, zou kunnen worden geraakt.

Rond kwijtscheldingsmogelijkheden staat als lokale beleidskeuze genoemd dat kosten voor kinderopvang in aanmerking worden genomen als uitgaven bij de berekening van de betalingscapaciteit (p. 59). De fractie van de ChristenUnie ontvangt graag nadere duiding rond deze beleidsregel. Geldt dit bijvoorbeeld ook voor ouders die niet werken en niet noodzakelijk gebruik hoeven te maken van kinderopvang? En hoe zit het met ouders die juist stoppen met werken (= geen inkomsten) om de opvoeding zelf te kunnen doen? Zit hier geen ongelijkheid in en zou juist de laatste groep niet gecompenseerd moeten worden voor het verlies aan inkomsten? Wij horen graag de achterliggende rationale.

Rond de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten is bij de begroting 2016 is een motie aangenomen waarin twee opdrachten staan geformuleerd:

–          Ten eerst om bij de evaluatie van de collectieve ziektekostenverzekering zich vooral te richten op de vraag in hoeverre het geld daadwerkelijk terecht komt bij de doelgroep waar deze regeling voor is opgezet. Die doelgroep zijn de chronisch zieken en gehandicapten, ook al is e.e.a. geschoven onder een algemene maatregel in het minimabeleid. Dit speelt pas bij de begroting 2018 maar willen we hierbij graag aan blijven herinneren.

–       Ten tweede dat, onafhankelijk van het wel of niet voortzetten (na 2017) van de collectieve ziektekostenverzekering, de opdracht dat het college zich tot het uiterste zal inspannen om sowieso het budget van 0,8 miljoen per jaar structureel te reserveren voor de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten (met max 130 % van de bijstandsnorm als inkomen). Hier lezen we in de huidige begroting nog niets over, het heeft onze aandacht.

De collectieve ziektekostenverzekering wordt voor een groot deel gefinancierd uit de 525k extra bijdrage voor Almelo uit de zogenaamde Klijnsma gelden. Daarvan is 400k naar de collectieve ziektekostenverzekering gegaan en 125k naar het minimabeleid. Vervolgens is bij de Berap gebleken dat er financiën overblijven vanuit de collectieve ziektekostenverzekering (er was minder deelname dan verwacht). Dit geld is vervolgens weer gebruikt om overschrijding van het minimabeleid te compenseren. Deze overschrijding van het minimabeleid wordt veroorzaakt door knelpunten op de bijzondere bijstand en schuldhulpverlening. Uit de Berap blijkt dat deze knelpunten voornamelijk het gevolg zijn van bewindvoering opgelegd door de rechtbank, waarvan de kosten voor rekening van de Gemeente zijn. De vraag die we ons moeten stellen is hoe we de knelpunten bij de bijzondere bijstand en bij de schuldhulpverlening kunnen wegnemen, cq. hoe we ervoor kunnen zorgen dat de opgelegde kosten voor bewindvoering fors omlaag gaan?! Dit is precies de doelstelling die organisaties als SchuldHulpMaatje beogen, namelijk hulpvragers helpen, gedragsverandering teweeg brengen en financiën op orde brengen zodat bewindvoering wordt voorkomen en er daarmee geen opgelegde kosten voor de gemeente zijn. Kortom: gaan we investeren aan de voorkant (schuldhulpverlening) of blijven we aan symptoom bestrijding doen (kosten bewindvoering betalen)? In december staat er een politiek beraad gepland over het minimabeleid (zie p.11). De fractie van de ChristenUnie wil hierbij vragen deze insteek mee te nemen.

Vorige week werd onze stad en regio verblijd met koninklijk bezoek. Het thema was “erfenis als toekomstkapitaal”. Heel kort samengevat had dat de visie van de ChristenUnie op de leefomgeving kunnen zijn. Natuur is een geschenk van God, cultuur is een erfenis die mensen nalaten. Beide zijn waardevol.

Mede naar aanleiding van een motie (o.a. ChristenUnie) werkt het college aan een visie op (stedelijk) cultureel erfgoed. Wij zijn benieuwd naar de uitkomst. We hopen daarbij dat college erfgoed zal benaderen als integraal onderdeel van ruimtelijke kwaliteit. Niet als kostenpost, maar als cultureel kapitaal, als een kans om Almelo verder te brengen. Dit is volgens ons in de geest van de nieuwe Omgevingswet.

Reduce, reuse, recycle: De burgers van Almelo hebben zich het scheiden van afval voortvarend eigen gemaakt. In het verleden hebben we ons daar wel eens zorgen over gemaakt: we kunnen als gemeente en Twente Milieu inzetten op recyclen, maar wat nu als de Almeloër weigert zijn afval te scheiden? Deze zorg is ongegrond gebleken. De Almeloër scheidt zijn afval en brengt deze netjes naar de ondergrondse container bij het buurtwinkelcentrum, maar vervolgens is het nu de gemeente c.q. Twente Milieu die in gebreke blijft. Onze fractie, in de persoon van Jan Veenstra, heeft altijd sterk gepleit voor een groter aantal milieustraten dan dat er nu zijn gerealiseerd. Momenteel puilen de plasticcontainers elk weekend uit. Zijn er niet genoeg brengpunten? Of moet de frequentie van legen omhoog? Komt Twente Milieu zijn toezegging na om zaterdag namiddag een extra ronde te doen?

Almelo fietsstad! De fietsvriendelijkheid van Nederlandse steden is een reden dat Nederland hoog scoort op internationale ranglijsten van leefbaarheid. Het buitenland ziet dat en wil dat ook. Zelfs in Oost-Europa worden tegenwoordig fietspaden aangelegd. In het belang van een duurzame, maar ook van een aantrekkelijke leefomgeving moet Almelo nu niet stil blijven staan. Het mobiliteitsplan Sluiskade heeft als doel om het voor fietsers makkelijker en veiliger te maken. Het politiek beraad over dit mobiliteitsplan fungeerde eenzijdig als katalysator van onvrede, en wethouder Ten Seldam als kop van jut. Terwijl dit plan toch een kans biedt om voor (netto) 2 ton ons fietsnetwerk te verbeteren. Hoe verhoudt zich dit bedrag tot andere fietsprojecten: de fietssnelweg naar Aadorp en die naar Borne? Het handhaven van de status quo is politiek gezien wellicht de veiligste optie, maar de ChristenUnie zou het jammer vinden als er niets gebeurt.

Uitnodigingsplanologie & binnenstadontwikkeling: De nieuwe Omgevingswet komt eraan. In de komende jaren zal ons beleid ten aanzien van de leefomgeving fundamenteel moeten transformeren (om hetzelfde woord te gebruiken als in het sociaal domein). Wat de ChristenUnie betreft betekent zo'n transformatie niet perse minder sturen, maar beter en op een ander niveau sturen. Niet plannen aan de hand van een compleet uitgewerkt stedenbouwkundig plan, met een van tevoren geselecteerd groepje gelukkigen (PS hoe staat het met de overeenkomst met de Ontwikkelingscombinatie Almelo?), maar kaders stellen die we echt belangrijk vinden. Niet reguleren door verboden, maar reguleren door ondernemers en burgers te inspireren en uit te nodigen. In hoeverre is het college al bezig met deze transformatie? In de Almelose politiek merken we nog niet veel van deze ontwikkeling.

Hoewel? Binnenkort stuurt het college een vernieuwd bestemmingsplan XL Park naar de raad. Met een interessante wijziging. In de nieuwe versie staat nog steeds dat er wegen en groen nodig zijn, en aan welke voorwaarden die wegen en groen moeten voldoen, maar niet meer waar precies de wegen en waar het groen komt te liggen. Dat is ook helemaal niet belangrijk. Bovendien, hierdoor faciliteer je flexibiliteit en dat werkt uitnodigend voor (grote) bedrijven. De logistieke sector heeft serieuze belangstelling gekregen voor XL Park. Deze vorm van uitnodigingsplanologie werkt dus. Wij zouden graag zien dat het college deze vorm van omgevingsbeleid vaker gaat toepassen. Bijvoorbeeld bij de verdere ontwikkeling van de binnenstad (fase X). De casus Haven-Zuid (en alle grootschalige binnenstadsprojecten van de afgelopen zes decennia) dient (dienen) daarbij als voorbeeld hoe het niet moet. Dus niet met een select groepje gefortuneerde projectontwikkelaars precies gaan vast leggen waar wat moet komen, en maar hopen dat het vol komt. Organiseer een vrije markt van panden en/of kavels (de ‘Funda manier’), die op een flexibele manier gebruikt kunnen worden (algemene bestemmingen). Elke binnenstad, ook die van Almelo, is een interessant gebied voor ondernemers en bewoners. Nodig uit, timmer niet dicht. Wij willen dat de stad zichzelf, organisch ontwikkelt. De gemeente stelt randvoorwaarden in het algemeen belang. Die randvoorwaarden zitten wat ons betreft vooral op het vlak van kleinschaligheid (voorkomen geconcentreerd grondbezit) en welstand (aandacht voor sfeer). Een dergelijke uitnodigingsplanologie geeft volgens ons goed vorm aan de Omgevingswet.

Gekoppelde documenten

	Titel	Bestandsgrootte	MIME-type
	Bijdrage CU begroting 2017	790,9 kB	application/pdf
	M27 CU CDA D66 - Invoering omgevingswet	166,8 kB	application/pdf