Dat betrof allereerst een wijziging (amendement) vanuit de coalitie en enkele oppositiepartijen om de bezuinigingen op de Bibliotheek, het Stadsmuseum en Almelo Sociaal voor komend jaar te verzachten. Slechts vier raadsleden stemden tegen. Daarnaast waren we mede-indiener van zowel een voorstel (motie) van FvR om het (nieuwe) zwembad financieel toegankelijk te maken voor de minima; als van de PvdA voor een helder en doelgericht subsidiebeleid. Beide moties werden unaniem aangenomen. Met de PvdA hadden we ook het initiatief genomen voor een nieuwe cultuurvisie 2021-2025. Deze motie werd ook ruim aangenomen (22 voor, 11 tegen). Onze algemene beschouwingen vind u onderstaand:

Begroting 2021: Algemene beschouwingen ChristenUnie Almelo

10 november 2020

In een paar maanden tijd kan veel gebeuren. De wereld zucht onder de Coronacrisis waarbij COVID19 piekt in Twente als nooit tevoren. Er dreigt zelfs een volledige lockdown in Twente. Amerika polariseert in een verkiezingsstrijd; maar ook in de Raad van Almelo ontstaat een polarisatie als gevolg van een oplaaiende discussie over subsidies. Het nieuwe kamp op Lesbos is nog mensonterender dan het oude; en op Samos is deze hel niet veel beter. Ondertussen besluit Almelo zijn AMV-opvang te sluiten. Almelo start een stedenband met Ejmiatsin; maar aldaar hebben ze hun hoofd enkel bij de oorlog met Azerbeidzjan.

In deze context gaan we het over de begroting van Almelo hebben….

Almelo wil de stad in balans brengen. Het is onze fractie duidelijk geworden dat iedereen zo zijn eigen kijk heeft op wat ‘in balans zijn’ nu precies inhoudt. Voorgaande colleges hebben de stad in balans trachten te brengen door huizen en wijken te gaan bouwen voor de ‘rijken’. Het heeft uiteindelijk geleidt tot een financieel debacle waar we tot op de dag van vandaag de financiële last van dragen. Meer recent wordt ingezet op het slopen van sociale huurwoningen. De energietransitie biedt wellicht een mooie kans om te constateren dat nieuwbouw beter is dan renovatie en zo hele wijken te vernieuwen. Dit zal zeker (meer) effect hebben op de samenstelling van de bevolking. Maar het kan ook een bestaande sociale cohesie verstoren en ertoe leiden dat bewoners in (te) duren huizen komen te wonen, gegeven hun inkomen. Wij hoeven niemand uit te leggen wat dit betekent voor de financiële huishouding van de stad. Zo heb je mee- en tegenkoppel effecten die gepaard gaan met het terugbrengen van het aantal sociale huurwoningen. Dat roept meteen een andere vraag op. Pakken we hier de echte oorzaken aan waar het gaat om sociale stijging? Of zijn we bezig zijn met symptoombestrijding, een gevecht in de marge? Wij hebben hier niet het directe antwoord op. Net als bij voorgaande colleges zal de toekomst het ons leren. Maar we denken wel dat er wellicht ook andere (aanvullende en betere) maatregelen mogelijk zijn die meer impact hebben.

In de begroting wordt al een direct verband gelegd tussen de opgaven van ‘gemeente in balans’ en de kwalitatieve investeringsagenda (voorwoord, pag. 5). Bij deze kwalitatieve investeringsagenda gaat het met name om een herontwikkelingsinitiatief rond de Stadkade, het versterken van water en bomen/parken (groen-blauw) in Almelo, en een nieuw zwembad. Als ChristenUnie zijn we het eens dat dergelijke ontwikkelingen zeker een positief effect op de stad zullen hebben. Bij een stad ‘zoals Almelo wil zijn’ horen dergelijke voorzieningen. Wat ons –en de gehele Raad– betreft hoort een voorziening ‘zoals Hornbach’ daar ook bij. Dat is ook wat een stad een stad maakt. In 2014 heeft onze fractie het adagium ‘stijl – status – stedelijkheid’ naar voren gebracht als de uitstraling die je als ‘creatieve stad’ wilt hebben. Een afwisselende stad biedt voor elk wat wils en faciliteert daardoor een diverse bevolking. Almelo is een stad met een laag opleidingsniveau. Als de trend van polarisatie doorzet, zullen hoogopgeleiden zich hier steeds minder thuis voelen en wegtrekken naar ‘slimmere’ steden. Daarmee zou Almelo niet alleen draagvlak voor stedelijke voorzieningen verliezen, maar ook bestuurderspotentieel dat voor een participatiesamenleving zo belangrijk is. Almelo heeft zich lang gericht op de grijze middenmoot. Maar als wij hoogopgeleiden voor deze stad willen behouden, moeten we alle zeilen bijzetten. Unieke plekken maken onze stad aantrekkelijk en horen daarbij. Deze kwalitatieve investeringsagenda is echter nog niet vertaald in de begroting en/of de meerjarenraming. Het is de vraag van en aan de Raad hoe we hier ruimte voor vinden.

Kwaliteit van de stad kan zich ook vertalen in duurzaamheid. We zijn daarom ook groot voorstander voor het aangekondigde beleid wat betreft de zero-emissiezones. Minder vervoersbewegingen door vervuilende (vracht)auto’s in de binnenstad geeft meer winkelplezier aan de bezoekers van het centrum. Er zou onderzocht kunnen worden of we als Almelo aan kunnen haken bij het project SimplyMile dat al in een aantal steden in Nederland gebruikt wordt. Distributiehubs aan de rand van de stad, van waaruit met elektrische voertuigen de winkels in het centrum geclusterd bediend worden. Hierdoor komen er minder en schonere auto’s in de binnenstad.

Duurzaamheid betekent ook een energietransitie. De energietransitie leidt echter wel tot een probleem bij woningbezitters. Als alle woningen in 2050 aardgasvrij moeten worden brengt dat hoge kosten voor deze aanpassingen met zich mee. Niet alle inwoners van Almelo hebben daar het geld voor. Vanuit het Rijk wordt wel geopperd dat de transitie haalbaar en betaalbaar moet zijn, maar hoe dat bereikt moet worden staat er niet bij. Wij pleiten daarom voor een coöperatieve gemeente die inwoners actief wijst op subsidiemogelijkheden om de veranderingen in hun woning mogelijk te maken en betaalbaar te houden.

Tot zover gaat het over de fysieke projecten van de stad. Een stad in balans heeft echter ook –of wat ons betreft vooral– te maken met het perspectief van inwoners, met participatie, en daarmee ook met de economie, met banen. Via het XL-park creëren we banen voor in de logistiek, vooral voor praktisch geschoold werk. Al op 15 januari 2013, toen voor het eerst werd gestemd over het ontwikkelplan ‘Rhijnbeek’, is in de raad ook gestemd over de Kanaalsprong. Dit moet een nog groter XL-park opleveren. Deze banen passen bij de beroepsbevolking van de stad, Almelo als MBO-stad. De ChristenUnie ziet Almelo echter vooral als een hightech stad, niet als een MBO-stad. Wij pleiten in de volle breedte voor inzet op banen op HBO en academisch niveau. We hebben onze teleurstelling al geuit over het zomaar schrappen van de AMV-opvang in Huize Alexandra, waarmee 50 FTE aan HBO+ banen verloren gaan voor de stad. Daar breng je de stad juist niet mee in balans, integendeel! Het XL-Park heeft ook een aantrekkingskracht op arbeidsmigranten, zonder wie onze economie niet draait. Arbeidsmigranten vertrekken echter vaak na een relatief korte periode weer uit Almelo en er is soms overlast rond hun huisvesting. Als Huize Alexandra leeg komt te staan, is de meest duurzame oplossing om dit gebouw te hergebruiken voor arbeidsmigranten. Het college zou de mogelijkheid hiertoe moeten verkennen.

Een stad in balans is een stad waarin iedereen zich thuis voelt. Dit komt ook tot uiting in het cultuuraanbod. Daarmee komen we bij de subsidies en de bezuinigingen hierop. Te beginnen met het Stadsmuseum. De vraag hoe we kijken naar de toekomst van het Stadsmuseum is wat de fractie van de ChristenUnie betreft direct gerelateerd aan de vraag hoe we aankijken tegen Almelo als stad. Wat willen we met het Stadsmuseum? Wordt het een soort museum voor heemkunde gerund door vrijwilligers, naar analogie van het zeer gewaardeerde Wevershuisje, en zoals min of meer gesuggereerd in de Raadsbrief van 2 juni? Of willen we een museum met allure, zoals Hengelo zijn Techniekmuseum heeft, Enschede zijn Rijksmuseum en Zwolle zijn Museum de Fundatie? “Almelo is geen 'grijze middelmaat'” kopte Tubantia op 21 maart 2016 toen de concept cultuurvisie 2016-2020 verscheen. Het lijkt ons goed om hier eens over na te denken in de cultuurvisie die vanaf 2021 moet gaan gelden! Eigenlijk zoekt het Stadsmuseum een grotere expositieruimte. Als bedenkt dat het winkelpand onder het Hofkeshuis leegstaat (Grote Straat), en idem dito het karakteristieke pand aan de overzijde daarvan, en dat het Huis van Katoen en nu valt binnen de herontwikkeling Stadskade, en dat de Bibliotheek expositieruimte heeft, dan zijn er genoeg elementen om eens over na te denken. Wij dienen met anderen een motie in gericht op een nieuwe cultuurvisie. De bezuiniging op het Stadsmuseum moet in ieder geval worden getemporiseerd om het museum niet in de problemen te brengen.

Dat brengt ons ook bij de bezuinigingen op de Bibliotheek. De bibliotheek is voor de ChristenUnie belangrijk omdat we het zien als een basisinfrastructuur voor het leesonderwijs aan onze kinderen en het bestrijden van laaggeletterdheid. Daarnaast biedt het alle inwoners leesplezier en toegang tot informatie (ook digitaal). Bibliotheekvoorzieningen staan echter meer en meer onder druk. Het is alweer zes jaar geleden dat onze fractie bij de begrotingsbehandeling van 2014 een amendement inbracht om voor incidenteel bedrag van 40.000 euro (!) het filiaal in de Schelfhorst langer open te houden. Dit voorstel werd met 17 voor en 18 tegen verworpen door de toenmalige coalitie van CDA, PvdA, D66 en VVD. ’t Kan verkeren, om met Bredero te spreken. De bibliotheek is gevraagd 200.000 euro te bezuinigen. Voor 2021 ligt dat moeilijk. Na een paar onderhandelingsslagen, waarbij de verhoudingen tussen bibliotheek en gemeente volledig lijken te zijn verstoord, geeft de bibliotheek aan dat 80.000 euro het maximaal haalbare is voor komend jaar. Het lijkt vooral een moeilijk proces van ‘kaasschaven’ te zijn geworden. Met andere fracties komen we met een amendement dat praktisch tegemoetkomt aan de voorstellen van de Bibliotheek. De bieb is te belangrijk voor de stad om failliet te laten gaan. Het amendement gaat integraal over de subsidievoorstellen en hierin worden ook Stadsmuseum en Almelo Sociaal meegenomen.

Dat neemt niet weg dat nagedacht moet worden over de toekomst van de bibliotheek. Jongeren lezen het minst en ook steeds minder[1]. Het leespubliek van boeken bestaat vooral uit oudere mensen, vrouwen en hoger opgeleiden. Nederlanders met migratie-achtergrond zijn de minst fervente lezers. Wat betekent dit voor de toekomst van de bibliotheek? Moet er meer worden ingezet op een medialab, samen met de lokale omroep? Of op (uitbreiding van) een cursusaanbod om ouderen zo nodig meer digitaal-vaardig te maken? Nog meer samenwerking met scholen, wijkcentra, winkelcentra in de wijk? Of creatieve, alternatieve haal- en brengsystemen? De inzet van vrijwilligers kan worden onderzocht? Enerzijds gaan we hier als Raad niet over, daar heeft de bibliotheek een eigen bestuur voor. We kunnen hooguit adviseren daar ook ‘niet fanatieke lezers’ in op te nemen (jongeren, migranten, laaggeletterden). Anderzijds is hier multifunctioneel en innovatief denken nodig waar de (Jongeren)Raad bij kan helpen. De bibliotheek valt nu onder de cultuurvisie, maar waarom niet onder educatie (onderwijsbeleid) en/of het sociale domein (ontmoetings-functie, sociale stijging)? Dit raakt ook direct aan de doelen die we als Raad hebben, en hoe we het subsidie-instrument daadwerkelijk als instrument (middel) gebruiken om deze doelen te bereiken. Wellicht goed dat de Raad nadenkt over de toekomst van de bibliotheek (en daarbij ook de jongerenraad betrekt. Wij komen met anderen ook met een motie omtrent de doelmatigheid en doeltreffendheid van subsidies in het algemeen, gericht op actualisering van het beleid en een nieuwe algemene subsidieverordening.

Behalve de bibliotheek zien we ook de muziekschool als een basisinfrastructuur. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat kinderen zich leren uitdrukken in muziek, dans en creativiteit. Dat draagt bij aan de individuele ontwikkeling van kinderen en jongeren en daarmee aan een krachtige en creatieve samenleving. De inzet van de gemeente dient gericht op het stimuleren van deelname, kennismaking en aansluiting van cultuur op het onderwijs aan kinderen en jongeren. Kaliber is niet meegenomen in het eerder genoemde amendement, omdat de wethouder aangeeft dat de doelstellingen hier realistisch zijn. Bij de beoogde oplossingen lijken echter mogelijk vastgoedtransacties in het spel, en daar hebben we als Raad van Almelo zo de nodige ervaringen mee. Wat als de boekwaarde van Studio15 straks eens een behoorlijk bedrag hoger blijkt te zijn als de verkoopwaarde? Of wat als een extra (onder)huurder de gemeente wel extra geld oplevert, maar de kosten van kaliber zelf nog niet of onvoldoende reduceert? Is dat in lijn met de motie van de Raad rond bezuinigingen op subsidies? We wachten de oplossing van de wethouder af en zullen dit kritisch in de gaten houden.

De grootste bezuinigingsslag is bij Avedan. Ook daar is de vraag of dit in 2021 al realiseerbaar is, maar Avedan kan dit opvangen via hun (aanzienlijke) eigen vermogen. Bij de door ons gewenste herziening van de subsidieverordeningen worden wat ons betreft de beschikkingen voor de grotere partners vroegtijdig en meerjarig afgegeven. Ook dit is al eerder in de Raad ter sprake gebracht. Als een subsidiebeschikking voor bijvoorbeeld vier jaar (collegeperiode) of vijf jaar (wettelijke periode doeltreffendheidstoets subsidies) wordt afgegeven, in plaats van voor één jaar, betekent dat (1) aanzienlijk minder werk voor de ambtenarij, (2) meer en vroegtijdige zekerheid voor onze subsidiepartners en (3) daardoor ook minder risico en dus lagere benodigde reserves per partner. De fractie van de ChristenUnie is overigens bijzonder verheugd dat het schoolmaatschappelijk werk in de begroting is opgenomen met een structureel bedrag van 280.000 euro voor Avedan. Het past binnen de preventieve aanpak die we voorstaan.

De sluiting van dienstencentrum De Riet is één van de maatregelen die Avedan neemt en is door een aantal partijen politiek gemaakt. Laat ons eerst gezegd hebben dat het niet aan de Raad is om op de stoel van de bestuurder van Avedan te gaan zitten, en te bepalen hoe of waar deze organisatie zijn activiteiten moet uitvoeren om de door ons gestelde doelen te behalen. Voor de uitvoering zijn ze zelf verantwoordelijk. Het is ons als fractie van de ChristenUnie vooral nooit duidelijk geweest waarom, bijvoorbeeld, iemand die in Markgraven woont en in het dienstencentrum meedoet aan schilderen als activiteit, hiervoor geen ‘bijdrage aan de zaalhuur’ hoeft te betalen, maar dat de gemeenschap dat voor hem of haar doet. Niet dat we het iemand niet gunnen, maar het lijkt een vorm van ongelijkheid ten opzichte van al die verenigingen die wel hun eigen broek ophouden. De meeste activiteiten uit De Riet zijn inmiddels elders ondergebracht, bijvoorbeeld in wijkcentrum de Schöppe. Voor wijkcentra geldt wat ons betreft echter hetzelfde. Hoe moeten we het duiden dat de ene groep inwoners, die toevallig in een wijkcentrum bijeenkomt, geen huur hoeft te betalen; terwijl anderen dat elders wel moeten? Een wijkcentrum (als buurthuis) is wat ons betreft het ‘ecosysteem’ van een sociale buurt. Maar wat is dat dan precies? Is nu ’t Dok het ecosysteem van de binnenstad, of toch de Bibliotheek? En is de Hagendoornschool de-facto ook niet een wijkcentrum, of zijn alleen de Accres accommodaties dat? Het vorige college heeft een discussie over wijkcentra proberen op te starten. Er bleek een taboe te liggen om hier alleen al over te willen nadenken. De kiezersgunst is daar te belangrijk voor. Net als rond de AMV-opvang. Die discussie zal toch een keer moeten worden gevoerd.

Wat de ChristenUnie betreft zijn die wijkcentra en buurthuizen het meest succesvol die hun eigen programmering ter discussie durven te stellen. Dus niet ‘dat doen we al jaren zo’ maar wel ‘hoe kunnen we de wijk ondersteunen en de kracht van de samenleving daarbij ten volle benutten’. De functie van een wijkcentrum, cq. de professionals van Avedan die werken vanuit een wijkcentrum, is om initiatieven aan te zwengelen, en bewoners met elkaar in contact te brengen zodat ze uiteindelijk zelf elkaar helpen en/of zonder deze professionele begeleiding het ‘netwerk’ in de buurt instant houden. Denk aan jonge moeders die elkaar helpen, bewonersinitiatieven die iets willen betekenen voor de ouderen of eenzamen in hun buurt, een wijkcentrum als opstap naar de arbeidsmarkt, of welzijnswerk waarbij buurtbewoners niet langer het object van behandeling zijn, maar juist naast elkaar staan of zelf de leiding krijgen. Niet alleen de professionals van Avedan of Humanitas hebben hier een rol in. Ook families, kerken en moskeeën, scholen, sportclubs, een noaberhus, etc., kunnen hier een aanzwengelende werking hebben. Ook als ChristenUnie willen we hieraan een bijdrage leveren. Daarom zijn we het initiatief ‘de ChristenUnie als beweging’ gestart. We zien dat jonge gezinnen alle zeilen moeten bijzetten om alle ballen in de lucht te houden. COVID19 maakt dat alleen maar erger. Jongeren zien door Corona ook nog eens minder toekomstperspectief, wat leidt tot ‘schijt aan corona gedrag’, of in ieder geval het vergroten van de afstand tussen hen en het (openbaar) bestuur. Juist dan kan de maatschappij zelf initiatieven starten. Wij gaan met Avedan, experts en kerken een webinar ‘alle ballen in de lucht’ organiseren om jonge ouders hierin te helpen, met uiteindelijk het doel de kracht van de samenleving aan te zwengelen waarin ouders elkaar gaan helpen[2].

De fractie van de ChristenUnie is ook zeer verheugd met het budget van 50.000 euro komend jaar en het jaar erop voor de bestrijding van mensenhandel. Op 16 oktober jl. is de Slachtoffermonitor mensenhandel 2015-2019[3] verschenen. We moeten ons ernstig zorgen maken om jonge Nederlandse slachtoffers van seksuele uitbuiting en buitenlandse slachtoffers van seksuele en criminele uitbuiting, concludeert Herman Bolhaar, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. Mensenhandel binnen migratiestromen is ook een punt van zorg, al is daar ook nog veel onduidelijk. Elke gemeente moet per 1 januari 2022 beleid hebben op mensenhandel[4]. Het blijkt echter dat gemeenten maar beperkt zicht hebben op aard en omvang van mensenhandel. We zijn benieuwd naar het beleid dat Almelo gaat vormgeven en hoe het hier mee staat.

Tenslotte nog dit. COVID19 gooit onze hele maatschappij op zijn kop. Thuiswerken, mondkapjes, de democratie die via noodverordeningen aan de kant werd gezet tot winkels die opengingen onder kerktijd. Het is voor veel mensen een moeilijke tijd door de coronacrisis en het geeft bij menigeen ook meer stress. Ook jongeren hebben meer stress, vaker last van depressie en kunnen meer te maken krijgen met problemen of gevaarlijke situaties thuis. Maar ook ouderen kunnen eenzamer worden en psychische klachten krijgen. Het dwingt ook tot nadenken. Waar gaat het nu echt om, wat is echt belangrijk? Liggen er ook kansen om zaken anders te doen, meer lokaal bijvoorbeeld. Het is voor onze inwoners geen makkelijke tijd. De ChristenUnie fractie hoopt van harte het perspectief voor alle inwoners snel verbetert en dat er in ieder geval voor de kwetsbare inwoners van Almelo sprake is van hulp waar nodig.

De ChristenUnie fractie wenst raad, college en ambtelijke organisatie daarbij Gods zegen toe.

Fractie ChristenUnie

Wouter Teeuw & Jeanet Buikema